DT 23-d; DT 33-d

Diferencijalni releji DT 23-d i DT 33-d namjenjeni su prvenstveno za zaštitu učinskih transformatora od kvarova unutar štićene zone (dvofazni i trofazni kratki spojevi, spojevi među namotajima u transformatoru, zemljospojevi, kao i dvofazni kratki spojevi sa zemljom. ako je zvjezdiste transformatora uzemljeno) .
Uređaj za diferencijalnu zaštitu (diferencijalni relej) predstavlja osnovnu zaštitu učinskih transformatora (sa i bez mogucnosti regulacije napona), a koristi se takođe i za zastitu grupa generator-transformator i generator velikih snaga. Zona štićenja je određena lokacijom strujnih mjernih transformatora iza i ispred štićenog transformatora, te obuhvata takođe i izvode transformatora i priključke strujnih transformatora. Familiju uređaja za diferencijalnu zastitu DT čine:

DT 23-d -uređaj za diferencijalnu zaštitu dvonamotajnih transformatora.
DT 33-d -uređaj za diferencijalnu zaštitu tronamotajnih transformatora.

Princip rada uređaja za diferencijalnu zastitu tip DT biće pokazan na primjeru uređaja za diferencijalnu zaštitu dvonamotajnih transformatora. Jednopolna blok shema je data na sl. 1. Uređaj u svakoj fazi sadrži:

-diferencijalni transformator (DT)
-stabilizacioni transformator (ST)
-sklop blokade
-elektronicki sklop

U normalnim radnim uslovima, struja I¹ - I² teče kroz krug diferencijalnog transformatora. a struja (I¹ + I² )/2 kroz krug stabilizacionog transformatora. Struja I¹ je proporcionalna struji primara, a struja I² struji sekundara štićenog transformatora.
Koeficijenti proporcionalnosti su odabrani tako da je u normalnim radnim uslovima I¹ = I² , te kroz diferencijalni transformator ne teče nikakva struja. Pri tome kroz stabilizacioni transformator teče struja 1, na ulazu komparatora unutar elektroničke strukture postoji signal koji spriječava proradu komparatora, tako da uređaj za diferencijalnu zaštitu neće djelovati .
Uređaj za diferencijalnu zaštitu je konstruiran tako da neće djelovati ni u slučaju kratkih spojeva van stićene zone.
Međutim, bilo koji kvar unutar stićene zone smanjuje uticaj stabilizacione struje, što povećava osjetljivost uređaja na kvarove te vrste.
U slučaju kratkih spojeva unutar štićene zone (i u slučaju da je strana nižeg napona transformatora vezana i sa drugim izvorima u mreži), kroz krug diferencijalnog transformatora teče suma struja I¹, i I², a kroz krug stabilizacionog transformatora njihova razlika na ulazu komparatora unutar elektroničke strukture postoji samo signal koji izaziva aktiviranje komparatora, što rezultuje u praktički momentalnom djelovanju uređaja za diferencijalnu zaštitu. Zbog struja magnetiziranja i grešaka u prenosnim odnosima strujnih transformatora i međutransformatora (naročito ako se koristi i regulacija napona) kroz diferencijalni transformator obično teče neka struja debalansa. Zato je najniže podešenje diferencijalne zaštite odabrano tako da omogući i zaštitu učinskih transformatora opremljenih regulacionom sklopkom sa opsegom podešavanja u granicama ±15% Un.
Pri uključenju učinskog transformatora, naročito kada je njegov sekundar neopterećen,. kroz namotaje primara može da poteče veoma snažna struja magnetiziranja (iznosa do 10 In), što uzrokuje tok struje I¹, u ulaznom krugu uređaja za diferencijalnu zaštitu. Pošto je pri tome struja I² = 0 slijedi da cijela ulazna struja predstavlja diferencijalnu struju. što bi uzrokovalo aktiviranje uređaja za diferencijalnu zaštitu. Da se spriječi ova pogrešna prorada, u strukturu uređaja za diferencijalnu zaštitu uveden je sklop blokade prorade, koji na osnovu harmonijskog sadržaja diferencijalne struje (drugi harmonik) zaključuje da li se radi o struji magnetiziranja ili o struji kvara, te shodno tome, blokira ili dopušta djelovanje uređaja za diferencijalnu zaštitu.
Proradna karakteristika uređaja za diferencijalnu zaštitu pri podesenju 20% In pokazana je na sl 2. gdje Id predstavlja diferencijalnu struju. a Is stabilizacionu struju.
Područje iznad koljenaste proradne karakteristike predstavlja zonu djelovanja, a područje ispod koljenaste proradne karakteristike zonu neosjetljivosti uređaja za diferencijalnu zaštitu.

Na osnovu slika 1. i 3. slijedi da svaka faza uređaja za diferencijalnu zaštitu djeluje potpuno autonomno, te da su jedini blokovi zajednički za sve tri faze: elektromehanički izvršni relej i komparator velikih diferencijalnih struja Id >>.

Informacije o stabilizacionoj i diferencijalnoj struji vode se na blok za sumiranje pa ako je njihov odnos takav da aktivira komparator, uređaj za diferencijalnu zaštitu će djelovati (kontakti izvrsnog releja se zatvaraju) .U tome slučaju, na izlazu komparatora se javlja i električki signal, potreban za aktiviranje bloka signalizacije (ukoliko se zahtijeva signalizacija ostećene faze). Električki signal na izlazu iz komparatora aktivira blok signalizacije, koji, palenjem sijalice u odgovarajućoj fazi, signalizira da je uređaj proradio i identificira oštećenu fazu. Kvitiranje signalizacije (gašenje signalne sijalice) vrši se pritiskom na taster K. Uklanjanjem kratkospojnika izmedu stezaljki 26. i 27. (si. 3) moguće je obezbijediti i daljinsko kvitiranje signalizacije prorade na uređaju za diferencijalnu zaštitu. Kvitiranje signalizacije nije moguće, ukoliko, iz bilo kojih razloga, stićeni objekt nije isključen. Ukoliko se velika diferencijalna struja pojavi kao posljedica struje magnetiziranja pri uključenju učinskih transformatora, sklop blokade blokira proradu komparatora, te na taj nacin sprječava pogrešku proradu uređaja. U slučaju pojave veoma velikih diferencijalnih struja (većih od iznosa podešenog na komparatoru Id>>) , uređaj za diferencijalnu zaštitu će djelovati, bez obzira na vrijednost struje stabilizacje i na harmonijski sadržaj diferencijalne struje. UIazi A1, C1, A2, C2, A3, C3, predstavljaju veze blok strukture date na sl. 1. (samo za fazu B) sa odgovarajućim blokovima faza A i C.
Uređaji za diferencijalnu zaštitu realizirani su u poluvodičkoj tehnici (statička izvedba). Sopstveni strujni transfor- matori na ulazu i pomoćni releji, znatne rasklopne snage, na izlazu, obezbjeđuju galvansku izolaciju elektroničke strukture releja od energtskih krugova.

Konstruktivno je uređaj smješten u standardno kućište za nadgradnju (dimenzije prema mjernoj skici na sI. 6). Na prednjoj ploči (ispod zastakljenog poklopca) nalazi se simbolička funkcionalna shema sa shemom spajanja (SL 3). elementi za podešavanje proradne vrijednosti (kratkospojnici) te signalne sijalice i pripadni taster za kvitiranje. Na gornjim priključnim stezaljkama, takođe ispod poklopca kutije, smješteni su kratkospojnici (između stezaljki 15-17, 19-21, 23-25), koji omogućavaju jednostavnu provjeru korektnosti spoja medutransformatora i mjerenja struje kroz diferencijalni transformator u toku pogona.
Uz releje tipa DT koristi se standardni međutransformatori za diferencijalnu zaštitu. Izbor međutransformatora i vrsta spoja međutransformatora, određeni su vrstom spoja štićenog objekta, te se može izvršiti prema tabeli 1. i slici 5.

Uređaji za diferencijalnu zaštitu tipa DT su potpuno statičke izvedbe. Konstruisani su od visokokvalitetnih i veoma pouzdanih integralnih krugova, što obezbjeđuje visoku pouzdanost, tačnost, brzinu djelovanja i minimalnu potrosnju u mjernom krugu. Uređaji nisu osjetljivi na vibracije, udarce i polozaj pri montaži. Način izvedbe uređaja za diferencijalnu zaštitu obezbjeđuje:
-punu stabilnost na kvarove van štićene zone
-stabilnosti proradnih karakteristika čak i u slučaju nesimetričnih kvarova .(poseban diferencijalni relej za svaku fazu)
-visoku osjetljjvost na kvarove unutar štićene zone
-neosjetljivost na znatne promjene napona napajanja i na promjene ambijentnih uslova
-optičku, svjetlosnu indikaciju oštećene faze (na zahtjev)
-mogućnost kvitiranja signalizacije na uređaju ili daljinski.